ქართლის მეფე ვახტანგ VI საკმაოდ რთულ პირობებში უწევდა მოღვაწეობა. ორი
დიდი იმპერია: ირანი და ოსმალეთი დიდ საფრთხეს უქმნიდა საქართველოს
მომავალს. საჭირო იყო ენერგიული ბრძოლა ქართველობისათვის.
ვახტანგის
თაოსნობით ჩამოყალიბდა კულტურულ-პოლიტიკურ მოღვაწეთა ძლიერი დასი,
რომელშიც დამპყრობელთა წინააღმდეგ ენერგიული იდეური ბრძოლა წამოიწყო. მათ
მიზნად დაისახეს ქართველ ხალხში ეროვნული თვითშეგნების განმტკიცება და
ქვეყნის მომზადება ახალი გადამწყვეტი ბრძოლისათვის. ამ საქმიანობაში
ვახტანგს გვერდით ედგა მისი აღმზრდელი და თანამებრძოლი სულხან-საბა
ორბელიანი.
ვახტანგ VI -მ პოლიტიკური მოკავშირის ძიება დაიწყო
ევროპაში. ფრანგი მისიონერები იმ პერიოდის საქართველოში მრავლად იყვნენ.
მათი მეშვეობით საფრანგეთის მეფე ლუი XIV-ს აქვს ინფორმაცია საქართველოს
შესახებ. ვახტანგ VI- მ გადაწყვიტა დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარება
საფრანგეთთან. სწორედ ამ მისიით 1713 წელს იანვარში სულხან-საბა
გაემგზავრა საფრანგეთში. 1714წ იგი მარსელში ჩავიდა. აქ იგი შეხვდა
ქალაქის მერს - შარლ კუსტანს და გალერებისა და ვაჭრობის ინტენდანტ პიერ დ
არნუსთან. წამოაყენეს საკითხი საფრანგეთ-საქართველოს შორის სავაჭრო
ურთიერთობების დამყარების შესახებ.
1714 წლის აპრილში სულხან-საბას
უკვე ჰქონდა პირველი აუდიენცია მეფე ლუი XIV-სთან. მას დიდი შთაბეჭდილება
მოუხდენია საფრანგეთის სამეფო კარზე.
ლუი XIV-ს წარედგინა
მემორანდუმი, რომელშიც გადმოცემული იყო საქართველოსა და საფრანგეთს შორის
მომავალი ურთიერთობის პერსპექტივები. ქართველი პოლიტიკოსები მზად იყვნენ
ხელი შეეწყოთ კათოლიკობის გავრცელებისთვის საქართველოსა და მის მეზობელ
ქვეყნებში, ასევე მზად იყვნენ დაემყარებინათ სავაჭრო, ეკონომიკური და
პოლიტიკური ურთიერთობა საფრანგეთსა და ევროპის ქვეყნებთან. მემორანდუმში
ვრცლად იყო განხილული საკითხი ევროპიდან აზიაში მიმავალი სავაჭრო გზის
შესახებ, რომელსაც საქართველოს ტერიტორიაზე უნდა გაევლო. ეს გზა იქნებოდა
ყველაზე მოკლე და ყველაზე მომგებიანი.
სულხან-საბამ პარიზში
ყოფნისას რომის პაპისაგან მიიღო მეფე ლუი XIV-ისადმი გადასაცემად
წერილი,რომელშიც რომის პაპი კლიმენტი XI მოუწოდებდა საფრანგეთის
“უავგუსტოეს“ ხელმწიფეს თავის მფარველობაში მიეღო საქართველოს მეფე და
ხელი შეეწყო მისი საქართველოში ქრისტიანობით დაბრუნებისთვის. ეს წერილი
სულხან-საბამ საფრანგეთის მეფეს გადასცა, მაგრამ პასუხი არ მიუღია. საქმე
იმაში იყო, რომ 1714 წ. პარიზში ჩავიდა ირანის ელჩი მუჰამედ რეზა, რამაც
უთუოდ შეაფერხა ამ საკითხის საქართველოსათვის ხელსაყრელად გადაჭრა.
1715
წ. სექტემბერში ლუი XIV მოულოდნელად გარდაიცვალა. ამის შემდეგ
საქართველოსთან დაკავშირებული ყველა საკითხი შეჩერდა. 1716 წელს
სულხან-საბა საქართველოში დაბრუნდა.
ევროპიდან დახმარების იმედი ვახტანგ VI-ს გადაეწურა. იგი იძულებული გახდა ტახტის შესანარჩუნებლად ფორმალურად მიეღო მაჰმადიანობა.
„მუსლიმანი
მეფეების“ ეპოქაში გამრავლდნენ კათოლიკე მისიონერები საქართველოში. მათ
საკმაოდ გულთბილად ხვდებოდნენ, აძლევდნენ თავისუფალი პროპაგანდისა და
ვაჭრობის უფლებას. კათალიკოსი დომენტი იმაზეც თანახმა იყო, რომ პაპის
უზენაესობა ეცნო და რომის ტაძრისათვის დაეკრა თავი, ხოლო სულხან-საბა
აშკარად გადავიდა “ფრანგულ“ სარწმუნოებაზე.
როგორც მ. ქავთარია
აღნიშნავს, „სამეცნიერო ლიტერატურაში საბას გაკათოლიკების თარიღის შესახებ
ერთსულოვნება არ სუფევს. ეს შეიძლება იმითაც იყოს გამოწვეული, რომ ქართულ
წყაროებს არავითარი ცნობა არ დაუცავს ამის შესახებ. ეს უთუოდ
სიმპტომატურია. მხოლოდ ლათინური წყაროებია შემორჩენილი და მათი
გაგება-კვალიფიკაციაც სხვადასხვანაირია.
მიხეილ თამარაშვილის მონაცემების მიხედვით, საბას გაკათოლიკების ოთხი თარიღი ჩანს: 1687, 1692, 1694, 1701“
"თამარაშვილისეული ინფორმაციასიმართლეს არ შეეფერება,რადგან:
1.1698წელს სულხან-საბა უკვე მონაზონია
2.სულხან-საბა მონაზვნად შედგა დავით გარეჯის მონასტერში,უდავოა იქ სხვა აღმსარებლობის ადამიანს არც მიიღებდნენ და ვერც მივიდოდა“
სულხან-საბას
ელჩობის მთავარი მიზანი ირანში მყოფი ვახტანგის გამოსახსნელად ევროპის
სახელმწიფოთა დახმარების მიღება იყო. იგი რომის პაპს შაჰის წინაშე
შუამდგომლობას და ფულად დახმარებას თხოვდა. ეს ფულიც იმავე მიზნისთვის იყო
საჭირო, რათა შაჰის კარი მოექრთამათ ვახტანგის დასახსნელად. პარიზში კი
შორეული ქრისტიანი მეფის ბედი სრულებითაც არ აწუხებდათ. მაშინ საფრანგეთის
მთავრობას აღმოსავლეთში ირანისა და თურქეთის ბაზრები აინტერესებდა.
ირან-საფრანგეთის 1707 წლის სავაჭრო ხელშეკრულების რატიფიკაცია წინასწარ
გამორიცხულა საბას ელჩობის წარმატებას ლუი XVI-ის კარზე.
ტუხაშვილი ლ; პოლიტიკური ვითარება XVIIIს. I ოცეულში; საქართველოს ისტორიის ნარკვევები IV; თბ; 1973წ.
ცნობილი
ქართველი მოღვაწის, მწერლის, მეცნიერისა და დიპლომატის სულხან-საბა
ორბელიანის დიპლომატიური მისია ევროპაში და მისი შედეგები
ისტორიკოსებისათვის დღემდე კვლევის საგანია. ამ ელჩობას საბოლოოდ უნდა
გადაეწყვიტა საკითხი საქართველოს საგარეო პოლიტიკური ორიენტაციის
შესახებ-დასავლეთ ევროპა, თუ რუსეთი.
ფრამგი ჟან რიშარი, რომელიც
საფრანგეთიდან აღმოსავლეთის ქვეყნებში სამისიონერო მოღვაწეობისათვის
ჩამოვიდა, გაეცნო ქართლში ქრისტიანული რელიგიის მდგომარეობას, დარწმუნდა
ვახტანგისა და სულხან-საბას რწმენის სიმტკიცეში და მივიდა იმ დასკვნამდე,
რომ თუ რომი და პარიზი ფიქრობდნენ კათოლიციზმის გავრცელებას აღმოსავლეთში
საქართველოზე უკეთეს დასაყრდენს ვერ ნახავდნენ. სწორედ ჟან რიშარის დიდი
ხელშეწყობით სულხან-საბა გაემგზავრა ევროპაში.
სულხან-საბა ლუი XIV
– სთან მიდიოდა კონკრეტული პროექტით, რომლის თანახმადაც კათოლიკური
სარწმუნოება შეიძლებოდა გავრცელებულიყო მჭიდროდ დასახლებულ დაახლოებით 24
პროვინციასა და მრავალ მეზობელ სამფლობელოში. მაგრამ ამისთვის აუცილებელი
იყო ვახტანგის დაბრუნება სპარსეთიდან საქართველოში გამაჰმადიანების
გარეშე. სულხან-საბა ითხოვდა საქმეში საფრანგეთის ელჩის ჩარევას.
სულხან-საბა საფრანგეთის მეფეს სთხოვდა ფულს, რომელიც აუცილებელი იყო
ვახტანგის განსათავისუფლებლად. “300 ათასი ეკიუ აუცილებელია და
საკმარისი“- ეწერა პროექტში.
დ. კაჭარავა;
სულხან-საბა ორბელიანის დიპლომატიური მისია ევროპაში (1713-16); ქართული დიპლომატიის ისტორიის ნარკვევები. ტ II. თბ; 1998წ.
