ვილრუამ, როგორც მთავარსარდალმა თავი გამოიჩინა იტალიაში, კატალონიაში და ლოთარინგიაში. 1646 წელს იგი საფრანგეთის მარშალი და ლუი XIV-ის აღმზრდელი გახდა. 1661 წელს იგი ფინანსურ საქმეთა საბჭოს შეფი გახდა, 1663 წელს იგი საფრანგეთის პერის რანგში აამაღლეს და ჰერცოგის ტიტული მიენიჭა.

ჟან ლანი , სიევერის თავადი, მონტებელოს ჰერცოგი (ფრანგ.: prince de Sievers, duc de Montebello) (* 11 აპრილი, 1769, ლეკტური, საფრანგეთი; † 31 მაისი, 1809, ებერსდორფი, ავსტრია) - ფრანგი სამხედრო მოღვაწე, საფრანგეთის მარშალი.

ლუი-ფილიპი  (დ. 6 ოქტომბერი 1773 - გ. 26 აგვისტო 1850) საფრანგეთის მეფე 1830 - 1848 წლებში, ეს პერიოდი ისტორიაში შევიდა ივლისის მონარქიის სახელით. ლუი-ფილიპი იყო საფრანგეთის უკანასკნელი მეფე.

მასენა ღარიბ ოჯახში დაიბადა და ადრეულ ასაკში დაობლდა. ბავშვობაში იგი გებზე იუნგა იყო. 1775 წელს სამხედრო სამსახურში შევიდა. 1793 წელს იგი საფრანგეთის რევოლუციური არმიის გენერალი გახდა. მან თავი გამოიჩინა ნაპოლეონის იტალიური ლაშქრობის დროს რივოლისთან ბრძოლაში 1797 წელს, რისთვისაც მოგვიანებით ნაპოლეონმა მას ჰერცოგის ტიტული უბოძა და არმიამ „დიდების ნებიერა“ (ფრანგ.: „L’enfant chéri de la gloire“) შეარქვა. 1799 წელს დირექტორიატმა იგი „შვეიცარიის არმიის“ მთავარსარდლად დანიშნა, რომელსაც მოკავშირეტა არმიების საფრანგეთზე შეტევა უნდა შეეჩერებინა. მასენამ ლეგენდად ქცეულ გამარჯვებას მიაღწია ციურიხთან ბრძოლაში.

1804 წლის 19 მაისს ნაპოლეონმა 17 სხვა გენერალთან ერთად ანდრე მასენას საფრანგეთის მარშლის წოდება მიანიჭა. მესამე კოალიციურ ომში მასენა 1805 წლის 30 აგვისტოს "იტალიის არმიის" მთავარსარდლად დაინიშნა. მისი ბრწყინვალე მხედარმთავრული ნიჭის წყალობით ფრანგებმა ავსტრიელები ერცჰერცოგ კარლის ხელმძღვანელობით და მიუხედავად ამ უკანასკნელთა რიცხობრივი უპირატესობისა რამდენჯერმე დაამარცხეს.

1806 წელს მასენას დაევალა ნეაპოლის სამეფოს დაპყრობა, რომლის მეფეც მოგვიანებით ნაპოლეონის ძმა ჟოზეფი გახდა. 1807 წელს მან წარმატებულად ილაშქრა პოლონეთში. ბრძოლებს შორის ერთ-ერთი პაუზის დროს მარშალ ბერთიესთან ერთად ნადირობის დროს დროს მას თოფში დენთი აუფეთქდა და ცალის თვალი დაკარგა.

1809 წელს მასენამ თავი გამოიჩინა ასპერნ/ესლინგის ბრძოლაში, რისთვისაც ნაპოლეონისაგან „ესლინგის თავადის“ ტიტული მიიღო. იმავე 1809 წელს ვაგრამთან ბრძოლაში მან ერთ-ერთი მთავარი როლი ითამაშა, დაჭრილი და სამხედრო ორთვალაზე დაწოლილი ხელმძღვანელობდა თავის არმიას და მიუხედავ ჭრილობისა ცხენზე ამხედრებულმა პირარად უხელმძღვანელა კავალერიის გადამწყვეტ შეტევას. 1810 წელს იგი „ესპანეთის არმიის“ მხედართმთავრად დაინიშნა და წარმატებით ებრძოდა ინგლისელებს, რომლებიც აიძულა დაეხიათ პორტუგალიის საზღვრამდე. მარშალ ნეისთან უთანხმოების გამო, რომელსაც არ სურდა დამორჩილებოდა მის ბრძანებებს მასენამ თავისი არმია უკან დახია, რის გამოც ნაპოლეონთან ურთიერთობა გაუფუჭდა. 1812-1813 წლების ბრძოლებში მას დიდი სამხედრო სენაერთებისათვის აღარ უხელმძღვანელებია. ნაპოლეონის 100 დღიანი მმართველობის დროს იგი თავშეკავებულად იქცეოდა და პოლიტიკურ არენაზე არ გამოსულა.

ნაპოლეონის ტახტიდან ხელმეორედ გადადგომის შემდეგ მასენა პარიზის ნაციონალურ გვარდიას მეთაურობდა, თუმცა სულ მალე სრულიად ჩამოშორდა პოლიტიკურ სცენას. მიუხედავად პორტუგალიის ლაშქრობის დროს წარმოშობილი მტრობისა, მან უარი განაცხადა მარშალ ნეის წინააღმდეგ გამართული სამხედრო ტრიბუნალის წევრობაზე.

ნაპოლეონ ბონაპარტი  (დ. 15 აგვისტო 1769, აიაჩო, კორსიკა- გ. 5 მაისი 1821, წმინდა ელენეს კუნძული) - ნაპოლეონი იყო საფრანგეთის სამხედრო და პოლიტიკური ლიდერი, მას ძალზედ მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს ევროპის ისტორიაში. იგი იყო საფრანგეთის რევოლუციის გენერალი და საფრანგეთის მმართველი, როგორც საფრანგეთის კონსულატის პრემიერ-კონსული 1799-1804 წ.წ. და შემდგომ როგორც "ფრანგთა იმპერატორი" 1804-1815 წ.წ., იტალიის მეფე ნაპოლეონ I-ის სახელით 1805-1814 წ.წ. და რაინის კავშირის პროტექტორი 1806-1814 წ.წ.

დაიბადა კორსიკაში, სწავლობდა საფრანგეთში, როგორც არტილერიის ოფიცერი. მან პოპულარობა მოიხვეჭა საფრანგეთის რევოლუციის დროს, როდესაც წარმატებით უხელმძღვანელა სადამსჯელო ოპერაციებს აჯანყებულთა წინააღმდეგ. 1799 წელს მან მიაღწია საფრანგეთის პირველ კუნსულობას, ხოლო 5 წლის შემდეგ გახდა საფრანგეთის პირველი იმპერატორი.

1812 წელს, ნაპოლეონის რუსეთის კამპანია კრახით დასრულდა. 1813 წლის ოქტომბერში, ლაიფციგთან ანტიფრანგულმა კოალიციამ ნაპოლეონის ჯარები დაამარცხა, რასაც მოყვა ნაპოლეონის პირველი გადადგომა 1814 წლის აპრილში. იგი გადასახლებულ იქნა ხმელთაშუა ზღვის პატარა კუნძულ ელბაზე. 1815 წლის მარტში იგი დაბრუნდა საფრანგეთში და აღადგინა კონტროლი ხელისუფლებაზე, თუმცა მან ამჯერად ხელისუფლება მხოლოლ ას დღეს შეინარჩუნა. 1815 წლის 18 ივნისს ვატერლოოსთან იგი საბოლოოდ დამარცხდა და გადასახლებულ იქნა ატლანტიკის ოკეანის სამხრეთის შორეულ წმინდა ელენეს კუნძულზე, სადაც იგი 6 წლის შემდეგ, 1821 წლის 5 მაისს გარდაიცვალა.


ნაპოლეონის მამა კარლო ბუონაპარტენაპოლეონ ბონაპარტი დაიბადა 1769 წლის 15 აგვისტოს ხმელთაშუა ზღვის კუნძულ კორსიკის ქალაქ აიაჩოში. მის დაბადებამდე 3 თვით ადრე საფრანგეთმა აიძულა გენუის რესპუბლიკა კორსიკა გარკვეულ საფასურად გადაეცა მისთვის 4 წლით. ნაპოლეონის მამა კარლო ბუონაპარტე და სხვა კორსიკელები პასკუალე პაოლის მეთაურობით შეეწინააღმდეგნენ მათ, მაგრამ დამარცხდნენ. გამარჯვების შემდეგ ფრანგებმა ამნისტია გამოაცხადეს და ერთ–ერთი პირველი მათ მხარეს კარლო ბუონაპარტე გადავიდა. 1764 წელს 2/7 ივნისს მან იქორწინა ლეტიცია რამოლინოზე. მათ ჰყავდათ 13 შვილი, რომელთაგანაც მხოლოდ 8–მ მიაღწია სრულწლოვნებას.

ნაპოლეონ ბუონაპარტე (1764/1765 – 17 აგვისტო 1765) 
მარია ანა ბუონაპარტე (3 იანვარი 1767 – 1 იანვარი 1768) 
ჟოზეფ ბონაპარტი (7 იანვარი 1768 – 28 ივლისი 1844) 
ნაპოლეონ ბონაპარტი (15 აგვისტო 1769 – 5 მაისი 1821) 
მარია ანა ბუონაპარტე (1770), 
მარია ანა ბუონაპარტე (14 ივლისი – 23 ნოემბერი 1771), 
ერთი დაუბადებელი ვაჟი 
ლუსიენ ბონაპარტი (21 მაისი 1775 – 29 ივნისი 1840), 
ელიზა ბონაპარტი (13 იანვარი 1777 – 7 აგვისტო 1820), 
ლუის ბონაპარტი (2 სექტემბერი 1779 – 25 ივლისი 1844), 
პოლინ ბონაპარტი (20 ოქტომბერი 1780 – 9 ივნისი 1825), 
კაროლინ ბონაპარტი (24 მარტი 1782 – 18 მაისი 1839), 
ჟერომ ბონაპარტი (15 ნოემბერი 1784 - 24 ივნისი 1860), 
1778 წლის 15 დეკემბერს ნაპოლეონი და მისი უფროი ძმა ჟოზეფი გააგზავნეს ოტინელ ეპისკოპოსთან, რომელმაც ნაპოლეონი დროებით ფრანგული ენის შესასწავლად კოლეჯში მოაწყო. 3 თვის შემდეგ ის ბრიენის სკოლაში გადავიდა. აქ მან 5 წელი დაჰყო. წარმატებულმა კურსანტმა ბუონაპარტემ პარიზის უმაღლეს სამხედრო სკოლაში სწავლა დაიმსახურა. ათთვიანი სწავლის შემდეგ 1785 წელს მამის სიკვდილის გამო ის იძულებული გახდა გამოსაშვები გამოცდები ჩაებარებინა და ოჯახს ჩასდგომოდა სათავეში და სამუშაოდ ის გაიგზავნა ქალაქ ვალანსის გარნიზონის საარტილერიო პოლკში.


 ადრეული წლები
1785 წელს დაიწყო ნაპოლეონის სამხედრო კარიერა, არტილერიის უმცროსი ლეიტენანტის ჩინით. ნაპოლეონი რევოლუციას თავიდანვე მიემხრო. იგი განსაკუთრებით დაუახლოვდა მაქსიმილიან რობესპიერის ძმას ოგიუსტენ რობესპიერს, რომლის რეკომენდაციით იაკობინებმა ნაპოლეონი ტულონის ოპერაციის ხელმძღვანელად დანიშნეს.1793 წელს ნაპოლეონმა პირველად სწორედ აქ იზეიმა პირველი დიდი გამარჯვება, როდესაც საფრანგეთის რევოლუციურმა არმიამ, კაპიტან ბონაპარტის მეთაურობით იერიშით აიღო ინგლისელებისა და კონტრრევოლუციონერების მიერ დაკავებული ტულონი.
 13 ვანდემიერი
ბონაპარტი პარიზში მსახურობდა, როდესაც 1795 წლის 3 ოქტომბერს, ქალქში როიალისტებისა და კონტრრევოლუციონერების შეიარაღებულმა აჯანყებამ იფეთქა. დამსჯელი რაზმის სარდლობა ნაპოლეონმა იკისრა. მან დაიკავა არტილერიის ნაწილები ახალგაზრდა კავალერიის ოფიცერ, იოახიმ მიურატის (შემდგომ იგი ნაპოლეონის სიძე გახდა) დახმარებით და დაამარცხა აჯანყებულები. მათგან 300 დაიღუპა, დანარჩენებმა კი შეწყვიტეს წინააღმდეგობა. მონარქისტული ამხების ჩახშობით ნაპოლეონმა დირექტორიის სიმპათიები მოიხვეჭა, რამაც მისი სწრაფი დაწინაურება გამოიწვია და მალე მას იტალიის საზღვარზე განლაგებული არმია ჩააბარეს. ამ მოვლენიდან რამოდენიმე კვირის შემდეგ ნაპოლეონს შეუყვარდა დირექტორიის მთავარი ლიდერის, ბარასის ყოფილი მეუღლე ჟოზეფინა, ვისზეც მან 1796 წლის 9 მარტს იქორწინა.
 იტალიის პირველი კამპანია
ქორწინებიდან ორი დღის შემდეგ, ნაპოლეონმა პარიზი დატოვა, რათა თავის თავზე ეკისრა საფრანგეთის სამხრეთის არმიისათვის, რომელიც 1796 წლის აპრილში გენერალ ნაპოლეონ ბონაპარტის სარდლობით ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროს გავლით იტალიაში შეიჭრა.
ნაპოლეონი იტალიაში1796 წლის 12 აპრილს მონტენოტესთან და იმავე წლის 10 მაისს ლოდისთან მან დაამრცხა ავსტრიის ძალები, განდევნა ისინი ლომბარდიიდან და დაიმორჩიალა პაპის მცირე ტერიტორიებიც.
1797 წლის მარტში მან პაპი საერთოდ ჩამოაგდო და დაატყვევა. ტყვეობაში პაპი პიუს VI ავადმყოფობისგან გარდაიცვალა. 1797 წლის პირველ თვეებში ნაპოლეონმა თავისი ჯარები გადაიყვანა ავსტრიაში და დადო მასთან სამშვიდობო ზავი რომლის ზალითაც ავსტრიის იმპერია იძულებული გახდა გადაეცა საფრანგეთისათვის იტალიის მნიშვნელოვანი ნაწილი. შემდეგ ნაპოლეონი ილაშქრებს ვენეციის რესპუბლიკის წინააღმდეგ, ამარცხებს მათ ჯარებს და ბოლოს უღებს მის თითქმის ათასწლოვან დამოუკიდებლობას.
გენერალი ნაპოლეონი იძლევა განკარგულებას (ლოდის ბრძოლა)ნაპოლეონის სამხედრო ტრიუმფების სერია რა თქმა უნდა იყო მისი სამხედრო საქმისადმი დიდი განსწავლულობისა და ცოდნის შედეგი. იტალიის კამპანიის პერიოდში ძალზედ გაიზარდა ნაპოლეონ ბონაპარტის - მხედართმთავრისა და სახელმწიფო მოღვაწის - ავტორიტეტი და პოპულარობა. 1797 წლის მაისში, პარიზში მან გამოსცა თავისი რიგით უკვე მესამე გაზეთი
დირექტორიას არ სიამოვნებდა რა ნაპოლეონის პოპულარობა ხალხის თვალში, დაიწყო მისი გაპროტესტება. ისინი ადანაშაულებდნენ ნაპოლეონს იტალიის ძარცვა-გლეჯაში და უფლება-მოსილების გადაჭარბებაში, როდესაც მარტომ დადო ხელშეკრულება ავსტრიასთან.


ზღვაზე საფრანგეთ-ესპანეთის ფლოტი განადგურებულ იქნა ტრაფალგარის ბრძოლაში (1805). მოკავშირეთა ჯარების გადასხმა ნეაპოლსა და ჩრდილოეთ გერმანიაში უშედეგოდ დამთავრდა. ომში ნათლად გამომჟღავნდა ნაპოლეონის უდიდესი სამხედრო ნიჭი.
სრული ინფორმაციის გასაგებად შედით სრულიადში