ჯვაროსნული ომები იყო დასავლეთ ევროპული ქრისტიანული ერის რელიგიურად და ეკონომიურად მოტივირებული ომები. საფუძველი ჩაეყარა მეთერთმეტე საუკუნის დასაწყისში, როცა ბიზანტიის კეისარმა, ალექსი I კომნენოსმა, სელჩუკების წინააღმდეგ ბრძოლაში დახმარებისათვის მიმართა ევროპას. ამას მოჰყვა რომის პაპის ურბან II-ის გადაწყვეტილება, რომელიც 1095 წელს წმინდა მიწის, იერუსალიმის, ურწმუნოთა ხელიდან გათავისუფლებას მოითხოვდა.

პირველი ჯვაროსნული ლაშქრობა

პირველი ჯვაროსნული ლაშქრობა განხორციელდა 1095 წელს რომის პაპი ურბან II-ის ინიციატივით მუსულმანთაგან წმინდა ქალაქი იერუსალიმისა და წმინდა მიწის გასანთავისუფლებლად. თავდაპირველად პაპის მიმართვა მხოლოდ საფრანგეთის რაინდებს გაეგზავნა, თუმცა შემდეგში ლაშქრობა სრულმასშტაბიან სამხედრო კამპანიად გადაიქცა, ხოლო ამ იდეამ მთელი დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოები მოიცვა. ყველა ეროვნების რაინდები უბრალო ხალხთან ერთად აღმოსავლეთისკენ დაიძრნენ ხმელეთითა და ზღვით და 1099 წლის ივლისში იერუსალი აიღეს. ამ ლაშქრობისას დაარსდა იერუსალიმის სამეფო და სხვა ქრისტიანული სახელმწიფოები მის გარშემო.

იერუსალიმის სამეფო

იერუსალიმის სამეფო, დასავლეთევროპული ყაიდის უმსხვილესი სამხედრო-ფეოდალური სახელმწიფო, რომელიც დაარსდა ჯვაროსანთა პირველი ლაშქრობის დროს, ჯვაროსნების მიერ 1099 იერუსალიმის აღების შემდეგ. იერუსალიმის სამეფოსთან ვასალურ დამოკიდებულებაში იყო 3 ფეოდალური სამთავრო - ანტიოქიის სამთავრო, ედესისა და ტრიპოლის საგრაფოები. იერუსალიმის სამეფოს პირველი მეფე იყო გოდრუა ბეიონელი.

მეორე ჯვაროსნული ლაშქრობა

მეორე ჯვაროსნული ლაშქრობა (1145–1149) — ჯვაროსნების მეორე ლაშქრობა ევროპიდან, რომელიც 1145 წელს დაიწყო, წინა წელს ედესას დაცემის გამო. ედესა პირველი სამთავრო იყო შექმნილი პირველი ჯვაროსნული ლაშქრობის შედეგად (1095-1099) და ასევე პირველი, რომელიც დაეცა. მეორე ლაშქრობა პაპმა ევგენი III-მ გამოაცხადა, და ასევე პირველი ლაშქრობა იყო, რომელსაც ევროპელი მეფეები ხელმძღვანელობდნენ, კერძოდ, ლუი VII (საფრანგეთი) და კონრად III (გერმანია), რამდენიმე სხვა ევროპელი დიდგვაროვანის დახმარებით. ორი მეფის არმიამ დამოუკიდებლად გადაჭრა ევროპა და ოდნავ შეფერხდა ბიზანტიის იმპერატორი მანუელ I კომნენუსის მიერ; ბიზანტიის ტერიტორიის გადაჭრის შემდეგ, ორივე არმია დამოუკიდებლად დაამარცხეს თურქ-სელჩუკებმა. ლუიმ და კონრადმა მათი არმიების ნარჩენებით იერუსალიმში ჩასვლა მოახერხეს და , 1148 წელს, დამასკოზე უშედეგო იერიში მიიტანეს. ეს ლაშქრობა დიდი წარუმატებლობა იყო ჯვაროსნებისთვის და დიდი გამარჯვება მაჰმადიანებისთვის. მას შედეგად იერუსალიმის დაცემა და XII საუკუნეში მესამე ჯვაროსნული ლაშქრობა მოჰყვა.

ისტორია

1144 წელს სირიელმა და თურქმა დამპყრობლებმა გაანთავისუფლეს ალეპო და შეიჭრნენ ედესის სამთავროში. მცირე ხნის ალყის შემდეგ, 1144 წლის 24 დეკემბერს ქალაქი ედესა დაეცა. ამას მოჰყვა მთელი ედესის სამთავროს ოკუპაცია მუსლიმთა მიერ. ამით ჯვარსანთა სამეფოებს, ჩრდოლო-აღმოსავლეთით მოეშალათ უმნიშვნელოვანესი დამცავი პლაცტარმი. გარდა ამისა ედესა მდებარეობდა სავაჭროდ მეტად ხელსაყრელ ადგილას სადაც თურქი, არაბი და ევროპელი ვაჭრები ერთად იყრიდნენ თავს. ამის გარდა მუსლიმთა თარეში გახშირდა ანტიოქიისა და ტრიპოლის სამეფოებშიც. საჭირო გახდა მოწყობილიყო ახალი ჯვაროსნული ლაშქრობა.

რომის პაპმა ევგენი III-მ ევროპის მონარქებს მოუწოდა მოეწყოთ ლაშქრობა და გადაერჩინათ ჯვაროსანთა სამფლობელოები აღმოსავლეთში. პაპის მოწოდებას გამოეხმაურა ევროპის ორი უძლიერესი სახელმწიფოს მონარქები, საფრანგეთიდან ლუი VII და გერმანიიდან შტაუფენთა დინასტიის ფუძემდებელი კონრად III. გერმანული არმია საკმაოდ მრავალრიცხოვანი და ორგანიზებული იყო. ფრანგთა არმია კი არ იყო მობილიზირებული, მაგრამ იყო მრავალრიცხოვანი. ფრანგული ძალების დიდი რაოდენობა გლეხებს წარმოადგენდა.

ჯვაროსანთა ძალები 1146 წელს დაიძრნენ. გერმანული არმია მეციდან გაემართა მცირე აზიისაკენ. მათ ფეხით გაიარეს ჩეხეთი, უნგრეთი, ბულგარეთი, ბიზანტია და გადავიდნენ მცირე აზიაში. გერმანული ძალები ნელა და დიდი დანაკარგებით მიიწევდა წინ. ყველგან დათარეშობდნენ თურქული რაზმები, რომლებიც ხშირ შემთხვევაში მოულოდნელად თავს ესხმოდნენ გერმანელთა რაზმებს. საბოლოოდ გერმანულმა რაზმებმა ჩააღწიეს ხმელთაშუა ზღვის საპორტო ქალაქ ატოლიაში (დღეისთვის ანტალია) და ზღვით გაემართნენ ანტიოქიაში.

რაც შეეხებათ ფრანგებს ისინი ზღვის გავლით ჩავიდნენ, იერუსალიმის სამეფოს საპორტო ქალაქ აკრაში. ფრანგმა რაინდებმა სულ მალე გლეხები ბედის ანაბარა მიატოვეს. გლეხების დიდი რაოდენობა თურქებმა ამოხოცეს, ნაწილმა კი მუსულმანობა მიიღო და გადავიდა თურქთა მხარეს.

კონრადმა და ლუიმ მიიღეს გადაწყვეტილება, რომ აეღოთ დამასკო. ლაშქრობა დამასკოსკენ 1148 წლის ივლისში დაიწყო. ჯვაროსნებს სულ 50000 კაცი ჰყავდათ, თურქებს კი ბევრად მცირე. შეტევა და ალყა დამასკოზე 1148 წლის 23 ივლისს დაიწყო. ქალაქი კარგად იყო დაცული. 4 დღის განმავლობაში მიმდინარეობდა ქალაქზე იერიში, თუმცა 27 ივლისს ჯვაროსნებმა ქალაქს ალყა მოხსნეს და აკრისკენ გაემართნენ. ალყის მოხსნის მთავარი მიზეზი უსახსრობა გახლდათ. ჯვაროსნებს არც საკმარისი საჭმელი და არც წყალი აღმოაჩნდათ.

შემოდგომაზე შეტევა ხმელთაშუა ზღვის ქალაქ ასკალინზე დაიგეგმა, თუმცა უკვე გულგატეხილი კონრადი და ლუი აღარ იყვნენ დარწმუნებულნი თავის ძალებში და ამიტომ 1149 წლის დასაწისში ორივე მონარქმა წმინდა მიწა სახელგატეხილმა დატოვა.

ამას მოჰყვა მუსლიმთა გაძლიერება და 1174 წელს ერთიან სამეფოდ ჩამოყალიბება, რაც 1187 წელს მუსლიმთა მიერ იერუსალიმის აღებით დამთავრდა.

დაწვრილებითი ინფორმაცია ამ თამაშის შესახებ შეიტყვეთ სრულიადში    

ფრანკთა საზოგადოება VI-IX საუკუნეებში.
მეროვინგები კარლ დიდის იმპერია.

ფანკები და მათი სამეფოს წარმოშობა

ფრანკტა შესახებ პირველი ცნობები ჩვენამდე მოღწეულია III საუკუნეში. მათი მრავალრიცხოვანი წინაპრები ჰყავდათ: ხიმავები; სიკამბრები; ბატავები და სხვ. უკვე ცეზარის მართველობის პერიოდში სხვადასხვა გერმანული ტომები ცდილობდნენ გადასახლებულიყვნენ გალთა მიწაზე ტაციტი წერდა "ისინი ცვლიდნენ თავიანთ ტყეებსა და ჭაობებს ბევრად უფრო ნაყოფიერ მიწაზე".
ფანკებს (იგი ითარგმნება როგორც "მამაცი","თავისუფალი") ეძახდნენ ქვედა და შუა რეინის მოსახლე გერმანელთა მრავალ ტომს რომლებიც მეტწილად რეინის მარჯვენა მხარეს ცხოვრობდნენ.
III საუკუნის ბოლოს გერმანელები გადავიდნენ უკვე მასიურად მარჯვენა ნაპირიდან მარცხენაზე და მათი დამოკიდებულება რომაელთა მიმართ საგრძნობლად შეიცვალა შედარებით თბილისკენ.
გერმანულ ტომებს რომაელები მოიხსენიებდნენ როგორც ფრანკებს. როგორც ჩანს ფანკები ახალი და ძლიერი გაერთიანება გახლდათ გერმანულ ტომებში. ფრანკთა საზოგადოება იყოფოდა ორ დიდ ნაწილად პირველი გახლდათ ზრვისპირა (სალიტური salum - ზღვა) და განაპირა (რიპუარული ripa - ნაპირი).
სალიტური ფრანკები ცხოვრობდნენ რაინის დასაწყისში ხოლო რიპუარული უფრო სამხრეთით რეინისა და მაასის ნაპირების მომდებარე ტერიტორიაზე.
გალიის ჩრდილო აღმოსავლეთი ფრანკებმა დაიპყრეს V საუკუნეში, ეს მიწა რომის საკმაოდ დიდ ნაწილს შეადგენდა. ფრანკთა მეთაურებში აღსანიშნავია მეროვეი, მისი მართველობის პერიოდში ფრანკები ატილას (ჰუნების) წინააღმდეგ იბრძოდნენ კატალაუნიის ველებზე (451წ.). სწორედ მისი სახელიდან წარმოიშვა მეროვინგთა სამეფო გვარი. მეროვეის შვილი და მომდევნო ტახტის მფლობელი გახლდათ ხილდერიკი, მისი საფლავი აღმოჩენილია ტურნში. ყველაზე ცნობილი წამომადგენელი მეროვინგთა გვარში მეფე ხლოდვიგი გახლდათ (481-511წწ.). ხილდერიკის შვილი და ტახტის მემკვიდრე.
ხლოდვიგის მეფობა კარგადაა აღწერილი VI საუკუნის მეორე ნახევარში ეპისკოპ გრიგორი ტურსკის მიერ მის ნაშრომში <<ფრანკთა ისტორია>> ასევე ხლოდვიგთანაა დაკავშირებული მნიშვნელოვანი მოვლენები ფრანკთა ისტორიაში.
ხლოდვიგი იყო სალიტური ფრანკების მეფე. იგი გახლდათ ინიციატორი დამპყრობლური ომებისა გალიის საკმაოდ ფართო ტერიტორიებზე.
486 წელს ფრანკებმა დაიპყრეს სუასონის ოლქი (რომაელთა ბოლო საკუთრება გალიის ტერიტორიაზე) რომლის ცენტრი პარიზი გახლდათ, პარიზი რომაელი მმართველის სიაგრის ხელტ იყო მან ვერ გაუწია წინააღმდეგობა ფრანკთა ჯარს, რომაელები დამარცხდნენ და სიაგრი ვესტგოდთა მეფესთან გაიქცა მან კი თავის მხრივ იგი ხლოდვიგს გადასცა. ხლოდვიგმა კი სიაგრი მოკლა.
დაპყრობლები კვლავ გრძელდებოდა და ფრანკებმა მალევე დაიპყრეს სენისა და ლუარას შორის მდებარე ტერიტორია. ამის შემდეგ ხლოდვიგმა შესძლო საკმარისად მიეცა მიწები ფრნკებისთვის, ეს მიწა მათთვის ნამდვილ სამოთხედ იქცა, ფართო არე სავსე ტყიტა და მრავალი მდინარეებით მიწა კი ძალიან ნაყოფიერი გახლდათ.
V საუკუნის მიწურულს უდიდესი დამარცხება აწვნიეს ფრანკებმა ალემანებს რომელიც გერმანული ტომი გახლდათ და ნაწილობრივ გადაასახლეს ისინი გალიიდან უკან რეინისკენ.
496 წელს ხლოდვიგი აკურთხეს მასთან ერთად ქრისტიანობა მიიღო კიდევ სამმა ათასმა ადამიანმა სხვა დანარჩენი გერმანული ტომები ოსტგოთები, ვესტგოთები,ვანდალები და ბურგუნდიელები არიანელები იყვნენ და ქრისტიანობას უარყოფდნენ.
ფრანკთა ჯარებიმა გაილაშქრეს ვესტგოტების წინააღმდეგ, რომლებსაც ეკუთვნოდათ გალიის მთელი სამხრეთ ნაწილი VI საუკუნის დასაწყისში. ხლოდვიგმა უთხრა თავის მომხრეებს "მე მტკივა იმის დანახვა რომ არიანები ფლობენ გალიის საუკეთესო ნაწილს დაე ღვთის ნებით წავიდეთ და გავყაროთ ისინი რათა მათი მიწები ჩვენი გახდნენ ".
ხლოდვიგის დამპყრობლურ სვლას თან ბევრი საოცრება სდევდა ღვთიურმა ცეცხლმა მათ გზა გაუნათა უკუნეთ ღამეში და სხვ. ეს ლეგენდები დამოკიდებულია იმაზე რომ ხლოდვიგი დიდი პატივისცემით სარგებლობდა ეკლესიის მხრიდან და ამან განაპირობა არა ერთი ლეგედის წარმოშობაში რომლის შეთხზვაშიც უდიდესი წვლილი ეკლესიას მიუძღვის.
არქეოლოგიური გათხრების დახმარებით შესაძლებელია ზუსტი აღწერილობის შედგენა თუ რა ტიპის იარაღებს ხმარობდნენ ბრძოლისას ფრანკები. დიდ ტყავის ქამარზე რკინის ანდა ბრინჯაოს ბალთით ფრანკ მეომარს ეკიდა გრძელი ხმალი ძვლის ანდა ხის ტარით ან მოკლე ხმალი და ხანჯალი, უსაყვარლეს იარაღს წარმოადგენდა ფრანცისკა საომარი ნაჯახი რომელსაც ბრძოლისას სასროლად იყენებდნენ ასევე გამოიყენებოდა სასროლი შუბები მშვილდები და სხვ. ფარი კეთდებოდა ხისგან და იფარებოდა ტყავით.
გალო-რომაელი მწერალი სიდორიი აპოლინარიი ასე აღწერდა ფრანკთა გარეგნობას "მათი წითური თმები ერთადაა შეგროვებული შუბლზე რის გამოც კეფა დაუფარავი აქვთ. მათ მომწვანო თვალები და გაპარსული სახე აქვთ ერთადერთი ულვაშები აქვთ მოშვებული გრძლად. ტანისამოსი მჭიდროდაა მიტმასნული მათ სხეულზე, შორს ისვრიან თავიანთ ფრანცისკს თითქოსდა თამაშობენ ისე და დარწმუნებულნი არიან რომ ნასროლი ზუსტად მიზანში მივა. ბავშვობიდანაა ომი მათი გატაცება".
VI საუკუნის მეორე ნახევარში ფრანკთა სამეფო "გაუნათლებელთა" შორის ყველაზე დიდი გახლდათ.
* * *

"სალიკური სიმართლე" ფრანკთა კანონთა კრებული

"სალიკური სიმართლე" ფარდას ხსნის ფრანკთა სიცოცხლესა და ჩვევებზე როგორც ჩანს იგი შეიქმნა ხლოდვიგის მართველობის პერიოდში.
"სალიკურ სიმართლეში" ნათლადაა აღწერილი სხვადასვა ცხოვრებისეული სიტუაციები და დასჯის სახეები წესების დარღვევის შემთხვევაში, დაწყებული ქათმის მოპარვით კაცის მოკვლით დამთავრებული.
"სალიკური სიმართლე" იყოფოდა ტიტულებად(თავებად) სულ სამი ტიტული არსებობდა თვითოეული ტოტული კი ცალკე ქვეთავებად. უმეტესობა ამ თავებისა შტრაფებს ეძღვნებოდა მაგ: ცოლის მოტაცებაზე კაცის მოკვლაზე ანდა თუ ვინმე თავისუფალ ქალს შეეხებოდა 62 1/2 სოლიდის გადახდა ევალებოდა იმ ადამიანს ვინც მეორეს თვალს ამოჰგლეჯდა ვინც ცხვირს მოაგლეჯდა მას 45 სოლიდს გადაიხდიდა და მრავალი სხვ. სოლიდი რომაული ფული იყო და VI საუკუნეში 3 სოლიდად ერთ კარგ მეწველ ჯამრთელ ძროხას იყიდდა კაცი.

საგვარეულო ურთიერთობები და მათი დაშლა

ფრანკებთან საგვარეულო ურტიერთობები ძალიან მჭიდროდ იყო გადახლართული ერთმანეთში ფაქტიურად წარმოუდგენელი იყო რომ მაღალი საზოგადოების ანუ მაღალი ტიტულის მქონე ოჯახის მქონე ქალი უფრო დაბალი ტიტულის მქონე კაცის ცოლი გამხდარიყო ხოლო თუ ხდებოდა ასეთი რამ ქალს ძვირად უჯდებოდა მაგალითად თუ ქალის მონა შეუყვარდებოდა მას უნდა აერჩია ან ხამალი ან საქარგი მას ქალს თავისივე ხელით მონა უნდა მოეკლა ანდა იგი თვითონვე ხდებოდა ისეთივე მონა როგორიც მისი მომავალი ქმარი იყო.
ქორძინება ყიდვით მიმდინარეობდა ფასები საკმაოდ მნიშვნელოვანი ზომისა იყო 300 - 400 შილინგი თუმცა რასაკვირველია იყო ბევრად უფრო იაფი ქირწინებებიც ეს ერთი შინილგის სანაცვლოდ იყიდდით ერთ ჯარმთელ წლინახევრი

სიმონ პილატეს ძე ჯუღელი (დ. 27 ოქტომბერი/8 ნოემბერი, 1888, სოფ. სვირი, ქუთაისის მაზრა, ახლანდელი ზესტაფონის რაიონი ― გ. 14 აპრილი, 1935, თბილისი), პროფესიონალი რევოლუციონერი, საბჭოთა სახელმწიფო მოღვაწე. კომპარტიის წევრი 1907-იდან.

1907-1915 წლებში აქტიურ პოლიტიკურ მოღვაწეობას ეწეოდა სოხუმში, შემდეგ - თბილისში. 1917 თებერვლის რევოლუციის შემდეგ ჯუღელის ხელმძღვანელობით შეიქმნა საქართველოს აფთიაქების მუშაკთა პროფკავშირი, რომლის თავმჯდომარედაც თვითონვე აირჩიეს. 1920 აქტიური პარტიულ და პროფკავშირულ მუშაობას განაგრძობდა ვლადიკავკაზში. იქვე შექმნა მედიცინის მუშაკთა პროფკავშირი. ჯუღელი აირჩიეს "მედსანშრომის" საოლქო პროფკავშირის თავმჯდომარედ და შეიყვანეს რკპ (ბ) ვლადიკავკაზის საოლქო კომიტეტში. საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების გამარჯვების (1921) შემდეგ ხელმძღვანელ თანამდებობაზე იყო. საკ. კპ (ბ) ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის, საქართველოს კპ (ბ) ცკ-ისა და თბილისის კომიტეტის, საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური საკონტროლო კომისიის წევრი.

1872-1873 სწავლობდა პეტერბურგის სამედიცინო-ქირურგიულ აკადემიაში. 1874 გაემგზავრა საზღვარგარეთ (ჟენევა, პარიზი); გატაცებული იყო ბაკუნინის იდეებით. მალე რუსეთში დაბრუნდა და პროპაგანდას ეწეოდა მოსკოვის მუშებში. იყო ერთ-ერთი ორგანიზატორი "სრულიად რუსეთის სოციალ-რევოლუციონერთა ორგანიზაციისა" და მისი წესდების ავტორი. 1875 აპრილში დააპატიმრეს და ე. წ. "ორმოცდაათის პროცესის" მონაწილეებთან ერთად 5 წლით კატორღა მიუსაჯეს. 1887 შემდეგ საქართველოში დაბრუნდა და საადვოკატო საქმიანობას ეწეოდა. 1889 პეტერბურგში ჟურნალ "სევერნი ვესტნიკში" "ნ. დ-ს" ფსევდონიმით დაბეჭდა წერილი, რომელშიც ფალსიფიცირებული იყო საქართველოს მრავალსაუკონოვანი ისტორია, ლიტერატურა და კულტურა. ქართველი საზოგადოების მოწინავე ნაწილმა ი. ჭავჭავაძის, ა. წერეთლის, ვაჟა-ფშაველასა და სხვ. მეთაურობით გამოააშკარავა ჯაბადარის ნიჰილიზმი და მისი წერილის სრული უსაფუძვლობა.

1889 - 1900 წლებში მუშობდა ამიერკავკასიის რკინიგზის თბილისის მთავარ სახელოსნოებში. თბილისის სოციალირ-დემოკრატიული ორგანიზაციის ერთ-ერთი დამაარსებელი. ხელმძღვანელ როლს ასრულებდა 1898-1900 თბილისის მუშათა გაფიცვებსა და მაისობებში. 1900 სექტემბერში ბაქოში ჩაბმული იყო რევოლუციურ მუშაობაში. იყო რსდმპ ბაქოს კომიტეტის წევრი, ლენინური "ისკრის" აგენტი. მუშაობდა რსდმპ ცკ-ის არალეგალურ სტამბებში ბაქოში, პეტერბურგსა და ვიბორგში. რამდენჯერმე იყო პატიმრობასა და გადასახლებაში. 1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ ხელმძღვანელობდა სამტრედიის ბოლშევიკურ ორგანიზაციას. იყო ბოლშევიკების დასავლეთ ამიერკავკასიის და ქუთაისის საგუბერნიო კომიტეტების (1918-1920), საქ. კპ(ბ) ცკ-ის წევრი (1920-1921). 1922-1924 წლებში - საქართველოს სსრ მიწათმოქმედების სახკომი, შემდეგ საკ. კპ(ბ) ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პარტკოლეგიის საკონტროლო კომისიის თავმჯდომარე. არაერთხელ იყო საკავშირო კპ (ბ) ყრილობის დელეგატი. საკ. კპ (ბ) XIV - XVI ყრილობებზე აირჩიეს საკ. კპ (ბ) ცენტრალური საკონტროლო კომისიის წევრად. იყო საქართველოს სსრ, ამიერკავკასიის სფსრ და სსრკ ცაკის წევრი.

დაიბადა აზნაურის ოჯახში. 1903 წლიდან რადიკალურ პოლიტიკაში ჩაება და თბილისში მიხაილოვის ჰოსპიტალის სამედიცინო სკოლის დამთავრების შემდეგ მალევე დააპატიმრეს იარაღის კონტრაბანდისთვის. საპატიმროდან გამოსვლის შემდეგ გერმანიაში მიდის, თუმცა 1907 წელს რუსეთში ბრუნდება და ბაქოში სტალინსა და მის თანამზრახველებს უერთდება. სერგოს მონაწილეობა აქვს მიღებული სპარსეთის საკონსტიტუციო რევოლუციაში, როგორც ბოლშევიკთა წარგზავნილს და ამგვარად გარკვეული პერიოდი თეირანში მოუხდა ყოფნა (დაახ. 1909), მოგვიანებით კი ასევე მონაწილეობდა გილანის (ირანი) სოციალისტური რესპუბლიკის ჩამოყალიბებაში 1920-21 წლებში.

ბაქოში ყოფნისას ის დააპატიმრეს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრობისთვის და ციმბირში გაამწესეს, თუმცა სამ წელიწადში გაქცევა მოახერხა. 1912 წელს ის სტალინთან ერთად სანქტ-პეტერბურგში ბრუნდება, თუმცა ისევ იქნა დაჭერილი და სამი წლით კატორღაზე გაგზავნილი. რუსეთის სამოქალაქო ომის პერიოდში ის უკრაინის კომისარი გახდა, შემდეგ კი კავკასიაში ბრძოლაში იღებს მონაწილეობას, სადაც სომხეთში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებაში მიუძღვის წვლილი. 1921 წელს მან უხელმძღვანელა ბოლშევიკთა შემოჭრას საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში და საქართველოს სოციალისტური რესპუბლიკა ჩამოაყალია. მოგვიანებით ის საქართველოს საქმის (1922) წამყვანი მონაწილე ხდება.

1926 წელს ორჯონიკიძე პილიტბიუროს წევრი გახდა, თუმცა 1936 წლიდან სტალინმა ეჭვქვეშ დააყენა მისი ლოიალობა, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც აღმოაჩინა, რომ ორჯონიკიძე მის გავლენას იყენებდა ნკვდ-ს გამოძიების ქვეშ მყოფი ზოგიერთი ფიგურის დაცვისთვის. ამასობაში, ხმები ვრცელდებოდა, რომ 1937 წლის პლენუმზე ორჯონიკიძე სტალინის დაგმობას აპირებდა საკუთარ გამოსვლაში. ორჯონიკიძეს სიტყვით გამოსვლა არ დასცალდა, ის პლენუმამდე მცირე ხნით ადრე მკვდარი იპოვეს. მისი გარდაცვალება თვითმკვლეობად იქნა შერაცხული. ხრუშჩოვის მემუარების მიხედივთ, ორჯონიკიძეს ანასტას მიქოიანისთვის გაუმხელია თვითმკვლელობამდე ერთი დღით ადრე, რომ მას უკვე აღარ შეეძლო იმის ატანა თუ რა ხდებოდა პარტიაში (განსაკუთრებით პარტიის წევრების მკვლელობების).

დაჯილდოებულია ლენინის, საბრძოლო წითელი დროშისა და შრომის წითელი დროშის ორდენებით. დაკრძალულია მოსკოვში, წითელ მოედანზე, კრემლის კედელთან.

მისი გარდაცვალების შემდეგ საბჭოთა კავშირის რამდენიმე ქალაქს მისის სახელი დაარქვეს, მათ შორის ვლადიკავკაზს.

დაიბადა ღარიბი გლეხის ოჯახში. დაამთავრა ქუთაისის სასოფლო-სამეურნეო სასწავლებელი და მასწავლებელთა კურსები. 1905 წელს იყო რსდმპ იმერეთ-სამეგრელოს კომიტეტის წევრი, ბელაგორის (ახლანდელი დაბა(????) ხარაგაული) ბოლშევიკური ორგანიზაციის მეთაური და დასავლეთ საქართველოში გლეხთა შეიარაღებული გამოსვლების ერთ-ერთი ხელმძღვანელი. 1906- 1907 წლებში აქტიურ რევოლუციურ მოღვაწეობას ეწეოდა ვლადიკავკაზში, დონის როსტოვსა და მოსკოვში. რევოლუციურ მოღვაწეობისათვის ბუაჩიძე სამხედრო-საველე სასამართლოს გადასცეს. მას სიკვდილი დასჯა მოელოდა, მაგრამ გაიქცა. 1907 წელს ბუაჩიძე მოსკოვში დააპატიმრეს და 4 წლის საკატორღო მუშაობა, ხოლო შემდეგ ციმბირში სამუდამოდ გადასახლება მიუსაჯეს. 1911 წელს საზღვარგარეთ გაიქცა. ჯერ თურქეთში ცხოვრობდა, შემდეგ ბულგარეთში, სადაც დაუახლოვდა ბულგარეთის რევოლუციური მოძრაობის ბელადებს დ. ბლაგოევს და გ. დიმიტროვს, მონაწილეობდა ბულგარეთის სოციალ-დემოკრატიულ მუშათა პარტიის მემარცხენე მიმდინარეობის - "ვიწრო სოციალისტების" მუშაობაში, აქვეზნებდა სტატიებს ბულგარეთის პრესაში. 1914-1915 წლებში ბუაჩიძემ წერილობითი ურთიერთობა დაამყარა ვ. ი. ლენინთან. ბულგარეთიდან ბუაჩიძე შვეიცარიაში გადავიდა და ჟენევის ბოლშევიკური ჯგუფის აქტიური წევრი გახდა. იქ პირადად გაიცნო ვ. ი. ლენინი, მუშობდა რსდმპ (ბ) ცკ-ის დავალებით.

1917 წლის აპრილში ბუაჩიძე ემიგრაციიდან რუსეთში დაბრუნდა. პარტიის ცკ-მა იგი გაგზავნა ქ. ვლადიკავკაზში, სადაც ს. კიროვთან ერთად აქტიური მონაწილეობა მიიღო საბჭოთა ხელისუფლების გამარჯევბისა და განმტკიცებისათვის ბრძოლაში. ბუაჩიძე იყო ვლადიკავკაზის ბოლშევიკური ორგანიზაციის თავმჯდომარე, ვლადიკავკაზის მუშათა და ჯარისკაცთა დეპუტატების საბჭოს პრეზიდიუმისა და რსდმპ (ბ) კავკასის სამხარეო კომიტეტის წევრი. 1918 წლის მარტში ბუაჩიძე თერგის საბჭოთა რესპუბლიკის სახკომსაბჭოს თავმჯდომარედ აირჩიეს. ენერგიულად იბრძოდა თერგის ახალგაზრდა საბჭოთა რესპუბლიკის სახალხო მეურნეობის აღდგენისათვის, თავდაცვისუნარიანობის განმტკიცებისათვის. 20 ივნისს მიტინგზე გამოსვლის დროს მოკლეს კონტრტევოლუციონერებნა. დაკრძალულია მშობლიურ სოფელში.

რევოლუციურ მოძრაობაში ჩაება ქუთაისის გიმნაზიაში სწავლის პერიოდში (1912-1915), 1916 წელს ჯარში გაიწვიეს და გაგზავნეს პეტერგოფის პრაპორშჩიკთა სკოლაში, აქ სხვებთან ერთად შექმნა სოციალუ-დემოკრატიული წრე. 1917 წელს მონაწილეობდა თებერვლის რევოლუციურ ბრძოლებში პეტერგოფში, შემდეგ ავსტრიის ფრონტზე დროებითი მთავრობის წინააღმდეგ სამხედრო ნაწილის აჯანყებაში. აჯანყების ჩაქრობის შემდეგ დაბრუნდა საქართველოში. იყო ხონის პარტიული ორგანიზაციის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი, ბათუმ-გურიის ბოლშევიკური კომიტეტის მდივანი. მისი ხელმძღვანელობით 1918 იანვრიდან ბათუმში გამოდიოდა გაზეთ "მუშის სიმართლე". იყო პარტიის ქუთაისის საგუბერნიო კომიტეტის წევრი. 1918 წლის აპრილში აქტიურად მონაწილეობდა ანტისამთავრობო გლეხთა აჯანყებაში სამეგრელოში. იმავე წლის გაზაფხულზე, აფხაზეთის მშრომელთა აჯანყების პერიოდში, ხელმძღვანელობდა აჯანყებულთა სამხედრო-საზღვაო რაზმს, შედიოდა სამხედრო-რევოლუციური შტაბის შემადგენლობაში. აჯანყების დამარცხების შემდეგ წავიდა პიატიგორსკში, იქიდან ვლადიკავკაზში, სადაც ხელმძღვანელობდა დენიკის წინააღმდეგ მებრძოლ კომუნისტურ რაზმს. 1919 წელს თებერვალში დაბრუნდა საქართველოში და განაგრძო რევოლუციური მოღვაწეობა, რისთვისაც რამდენჯერმე დააპატიმრეს. განთავისუფლების შემდეგ გაემგზავრა ბაქოში და დაინიშნა XI წითელი არმიის ცხენოსანი დივიზიის სამხედრო კომისრად. საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ ბახტაძე მუშაობდა გაზეთ "კომუნისტის" რედაქტორად, პარტიის ქუთაისის საგუბერნიო კომიტეტის მდივნად. საქ. კპ(ბ) ცკ-ის აგიტაციისა და პროპაგანდის განყოფილების გამგედ. გაზეთ "მუშა და გლეხის" და ჟურნალ "მნათობის" რედაქტორად.

ვიქტორ ტარასის ძე ბაქრაძე (დ. 1880, სოფ. დარკვეთი, შორაპნის მაზრა ― გ. აპრილი, 1952), რევოლუციური მოძრაობის მოღვაწე ამიერკავკასიასა და თურქმენეთში. რსდმპ წევრი 1898 წლიდან.

1897 წელს ზეინკლად მოეწყო ამიერკავკასიის რკინიგზის თბილისის მთავარ სახელოსნოებში, 1899 წელს მუშაობა დაიწყო ბაქოს რკინიგზის დეპოს მემანქანის თანაშემწედ. მონაწილეობდა არალეგალური სტამბის "ნინას" მოწყობასა და მუშაობაში. ავრცელებდა გაზეთებს "ისკრასა" და "ბრძოლას". 1904 წელს გადავიდა აშხაბადში, სადაც აქტიურ მონაწილეობა მიიღო აშხაბადის მშრომელთა რევოლუციურ ბრძოლებში (1905-1906). იყო აშხაბადის სოციალ-დემოკრატთა ორგანიზაციის ერთ-ერთი დამაარსებელი, რსდმპ აშხაბადის კომიტეტის წევრი, საგაფიცვო კომიტეტის წევრი (1905 წლის ორტომბრიდან), არალეგალური სტამბის ორგანიზატორი. რევოლუციური მოღვაწეობისათვის რამდენჯერმე დააპატიმრეს. 1907-1918 წლებში ეწეოდა რევოლუციურ მოღვაწეობას ბაქოში, როსტოვში, თბილისში, ჭიათურასა და საჩხერეში. საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ იყო ხელმძღვანელ საურნეო სამუშაოებზე.

რევოლუციურ მოძრაობაში ჩაება ქუთაისის გიმნაზიაში სწავლის დროს. მონაწილეობდა ქუთაისის მოსწავლეთა გაფიცვებსა და დემონსტრაციებში (1903-1904). იყო რსდმპ კავკასიის კავშირის იმერეთ-სამეგრელოს კომიტეტის პროპაგანდისტთა კოლეგიის წევრი და მუშაობას ეწეოდა ბაღდათისა და ჭიათურის სოციალ-დემოკრატთა ორგანიზაციებში. 1905 წელს მონაწილეობდა ჭიათურის მუშათა და გლეხთა რევოლუციურ ბრძოლებში. შეიარაღებული აჯანყების დამარცხების შემდეგ არალეგალურად გაემგზავრა ბაქოში, სადაც ასრულებდა პარტიის პასუხსაგებ დავალებებს (არალეგალური სტამბის მოწყობა, რევოლუციური ლიტერატურის გავრცელება და სხვა). 1908 წელს ბაქრაძე მონაწილეობდა ირანის რევოლუციაში. ერთ-ერთი შეტაკების დროს იგი შეიპყრეს და ჩამოახრჩვეს.